اتفاقات خوبی در سال‌های اخیر زیر نظر مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک در این خانه افتاده است تا جایی که امروزه از آن به عنوان یکی از نقاط جذاب گردشگری تهران نام می‌برند. به مناسبت ایام پایانی ماه صفر و روز وقف، سری به خانه تاریخی ملک می‌زنیم و اقدامات آستان قدس رضوی را در احیا و بازگشایی این موقوفه دیرینه بررسی می‌کنیم.
خاموشی خانه‌ای تماشایی
قدمت خانه تاریخی ملک در بازار بین‌الحرمین تهران (فاصله میان مسجد امام و مسجد جامع)، بنا بر دست‌نوشته‌های حاج حسین‌آقا ملک به اوایل دوره قاجار برمی‌گردد چنان‌که این نیکوکار بزرگ در سال ۱۲۵۰ خورشیدی در این خانه متولد شده است. غلامرضا خواجه‌سروی، مدیرعامل مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، می‌گوید: این خانه دیدنی دارای دو بخش اندرونی (بنای معاصر در ضلع شرقی) و بیرونی (عمارت قاجاری در ضلع غربی) در زیربنای حدود دو هزار و ۵۰۰ مترمربع است و نمونه‌ای کم‌نظیر از ترکیب سبک معماری سنتی ایران و شیوه معماری اروپایی محسوب می‌شود تا جایی که آذر ۱۳۷۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
حاج حسین ملک با توجه به علاقه بسیارش به گردآوری و حفظ نسخه‌های خطی، کتابخانه‌ای را در این خانه بنیاد نهاد و با گردآوری دیگر اشیای تاریخی، امکان ایجاد موزه‌ای را در کنار این کتابخانه فراهم آورد. او تا آخرین دقایق عمرش در این خانه زندگی کرد و پس از سفرش به دیار باقی نیز تا سال‌ها کتابخانه و موزه ملی ملک در این محل به فعالیتش ادامه داد. اما از آنجایی که حاج حسین ملک برای گسترش مجموعه کتابخانه و موزه اهمیت ویژه‌ای قائل بود، قطعه زمینی را در محوطه باغ ملی تهران خریداری و وقف کرد. ساختمان فعلی مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک به همت آستان قدس رضوی در این زمین بنا شد تا مجموعه آثار موجود در خانه ملک در سال ۱۳۷۵ به این ساختمان جدید منتقل شود.
تولد دوباره یادگار ملک
اوایل سال ۱۳۹۷ خبر فراهم کردن زمینه بهره‌برداری از خانه تاریخی ملک و بازگشایی آن پس از گذشت بیش از ۲۰ سال به گوش فرهنگ‌دوستان رسید. در این مسیر، طرح‌های آسیب‌شناسی و مرمت ساختمان آن بر پایه اصول معماری تاریخی در دستور کار آستان قدس رضوی زیر نظر مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک قرار گرفت. خواجه‌سروی بیان می‌کند: در آغاز این حرکت، تعداد محدودی از گردشگران در قالب تورهای «وقف‌گردی در بازار» در مرداد ۱۳۹۷ توانستند به بخش بیرونی خانه قدم بگذارند. به عبارتی، در مرحله نخست، بخش قاجاری این خانه که به زندگی خصوصی حاج حسین‌آقا ملک و خانواده‌اش و ویترین‌های آثار تاریخی اختصاص داشت، در مناسبت‌های خاص پذیرای بازدیدکنندگان شد. در مرحله بعدی، اقداماتی چون بهسازی اتاق‌ها و طاق‌ها، رطوبت‌زدایی، احیای آب‌نما و بهره‌برداری از آن، مرمت ساختارهای چوبی با پیشینه بیش از ۱۰۰ سال، بهسازی محیط، نورپردازی، زیباسازی، کف‌سازی و ... پس از کسب مجوز از اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تهران با همراهی شهرداری پایتخت در مدت ۹ ماه در سال ۹۸ در بخش معاصر آن صورت گرفت. بدین‌ترتیب، بخش معاصر این خانه تاریخی که در گذشته به کتابخانه ملک، یعنی قرائت‌خانه و مخزن‌های کتاب، اختصاص داشت بهمن سال گذشته آماده بهره‌برداری فرهنگی و بازدید عموم فرهنگ‌دوستان شد.
ایجاد قطب فرهنگی در بازار
از آغاز طرح مرمت و بازگشایی کامل خانه تاریخی ملک طبق موازین میراث فرهنگی، وصیت‌نامه حاج حسین‌آقا ملک و نیات خیرخواهانه این واقف بنام مبنی بر تبدیل این خانه به یک مکان فرهنگی در بازار تهران مورد توجه بود. مدیرعامل مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک می‌گوید: اصلی‌ترین هدف ما برطرف کردن خلأ جدی یک پاتوق مناسب فرهنگی در بازار تهران است. در این مسیر، اقداماتی از جمله ایجاد نگارخانه دائمی در تالارهای اصلی خانه تاریخی ملک برای برپایی نمایشگاه‌های سیار از تصاویر نفایس گنجینه ملک در ایام مختلف سال انجام شد تا جایی که استقبال خوب بازدیدکنندگان از این نمایشگاه‌ها موجب شد نگارخانه شماره ۲ این خانه در بافت سنتی آب‌انبار قدیمی آن افتتاح شود. هم‌چنین بازارچه خیریه دائمی برای عرضه محصولات خانگی بانوان مناطق سیل‌زده گلستان با همکاری گروه‌های جهادی در بخش معاصر خانه تاریخی ملک ایجاد شد.
سال گذشته، غرفه‌های صنایع دستی نیز در این خانه تاریخی فعال بود و جذابیت‌های گردشگری آن را دوچندان کرده بود. خواجه‌سروی می‌افزاید: خانه تاریخی ملک در مدت ۱۱ ماه عملیات بازگشایی در سال ۱۳۹۸ تا قبل از گسترش بیماری کرونا در اسفندماه، پذیرای حدود ۲۳ هزار و ۶۰۰ گردشگر داخلی و خارجی بود.
با توجه به حجم گردشگران، دارالضیافه‌ای نیز در این خانه برای علاقه‌مندان دایر شده است. او ادامه می‌دهد: قدمت کتابخانه ملی ملک و اهمیت نقش کتاب در این خانه موجب شد کافه‌کتابی در این بنا در آینده نزدیک طراحی و راه‌اندازی شود. هم‌چنین بحث راه‌اندازی موزه بازار، موزه اصناف و سالن اجتماعات در بازار با توجه به خلأهای موجود، در تعامل دائمی این مؤسسه با هیئت امنای بازار تهران و شهرداری پایتخت، در حال پیگیری است. بدین ترتیب، خانه تاریخی ملک در حال تبدیل شدن به یک قطب فرهنگی در تهران و یک قطب منطقه‌ای در بازار پایتخت است. در این مسیر بر آنیم که این خانه در قالب یک مجموعه فرهنگی-تربیتی متناسب با فضای فرهنگی آستان قدس رضوی طراحی شود.
منبع: آستان نیوز
انتهای خبر/
نظر شما